η τιμωρία είναι έγκλημα

Πάνω από δυο χιλιάδες χρόνια από τότε, ίσως είναι ώρα πια. Δεν είναι αργά, ελπίζω – νωρίς δεν είναι σίγουρα – ν’ αναρωτηθούμε εξαρχής για το παράδειγμα του Σωκράτη που έθρεψε τον πολιτισμό μας. Να σκεφτούμε ξανά πόσο είναι συνετή – για μας τους σημερινούς ανθρώπους, ας μην κρίνουμε τους προγόνους – η αποδοχή της νομιμοποιημένης ποινής. Να συλλογιστούμε γύρω από το ενδεχόμενο να αμφισβητηθεί η τιμωρία.
Τέτοιες και άλλες συναφείς σκέψεις με κατατρέχουν από το Σάββατο, οπότε παραβρέθηκα στην Επίσκεψη της Γηραιάς Κυρίας στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας.
Ένα δυνατό έργο, δυναμωμένο ακόμα πιο πολύ από την απουσία σκηνικών. Ο χώρος, στον οποίο κάθε σκηνή διαδραματίζεται, περιγράφεται από τους ηθοποιούς – όχι μόνο λεκτικά: κάποιος σκορπίζει μαραμένα φύλλα και μας μεταφέρει στο φθινοπωρινό δάσος, όπου οι ήρωες θ’ αναπαραστήσουν τον ανοιξιάτικο έρωτα της νιότης τους.
Σε πρώτη ανάγνωση το έργο εμφανίζεται να υποστηρίζει αυτό που εμφανίζεται να είναι το φαινόμενο των καιρών μας: το χρήμα εξαγοράζει τα πάντα. Αλλά αυτό φαίνεται να υποστηρίζεται από κάθε καιρό. Ένας ψεύτης, ανυπόστατος ισχυρισμός, που θρέφεται με την αποδοχή μας και δοκιμάζει κάθε τόσο να ντυθεί το χιτώνα της υπόστασης – εκείνος διαρκώς γλιστράει, διαφεύγει, δεν έχει που ν’ ακουμπήσει. Μια επίπλαστη πλάνη, που μας παραπλανά από την περιπλάνησή μας στον πλάνητα κόσμο, ο οποίος, ξεκινώντας από τα σπλάχνα μας, διαρρηγνύει τα πέπλα που ρίχνουμε πάνω μας και εμφανίζεται σαν τάχα να μας περιβάλει.
‘‘Ο ανθρωπισμός θα καθίσει στην άκρη’’ αποφαίνεται απελπισμένος ο δάσκαλος. Ο δάσκαλος, που είναι ο μόνος, που προσπαθεί ως το τέλος – χωρίς στο τέλος να το καταφέρνει – ν’ αρθρώσει τη διαφορετική άποψη: η τιμωρία είναι έγκλημα.
Είναι εκείνος που μόνος προσπαθεί να δείξει στον τιμωρό τον άλλο δρόμο: να παύσει τη διαδικασία της εκδίκησης, ν’ ανατρέψει την πρόθεσή του, να συγχωρήσει τους άλλους και κυρίως τον εαυτό του που δεν κατάφερε κάποτε να τον υποστηρίξει, να γκρεμίσει το φράγμα, ν’ ανοίξει τη διαδρομή, να σπρώξει τη ζωή να κυλήσει ευλογημένη σε ευημερία.
Είναι μόνος εκείνος που προσπαθεί να υποδείξει στον παραβάτη την άλλη εκδοχή: να υπερασπιστεί τον εαυτό του, παρά τις ενοχές για το έγκλημα του, το έγκλημα που με τόση ευκολία του επιτράπηκε κάποτε – ενθαρρύνθηκε, μάλιστα – να διαπράξει, ν’ αντιταχθεί στην τιμωρία, ν’ αρνηθεί τη θυσία, ν’ απαλλάξει τη ζωή από την καταραμένη ευεργεσία.